November 2013 stond het nieuws er vol mee. Bitcoin stijgt tot ongekende hoogte en de wereld leek kennis te maken met de eerste bankvrije valuta. In een paar maanden tijd was de munt gestegen tot prijzen boven de duizend dollar per bitcoin. Het concept leek uit het niets te komen. Bitcoin is daarna weer enorm gecrashed. En weer opgekrabbeld. Maar het is de onderliggende technologie die jouw wereld blijvend zal veranderen.

Een kleine introductie in Bitcoin

In 2008 publiceerde een anoniem persoon onder de alias Satoshi Nakamoto een paper waarin hij spreekt over een nieuw soort peer-to-peer valuta zonder tussenkomst van banken en zonder fraude. Een kleine groep techneuten lijkt enthousiast en twee maanden later is er een heuse ‘Bitcoin community’. Het netwerk wordt opgezet en de eerste bitcoins komen in omloop. Onderhandelingen over de waarde van een bitcoin vond plaats op speciale fora. Het allereerste gebruik van het nieuwe geld was de bestelling van twee pizza’s in ruil voor 10.000 bitcoin. Dit speelde zich af in het begin van 2009.
In de jaren erna is Bitcoin blijven bestaan. Vanwege het anonieme karakter van Bitcoin werd het een gangbare valuta op het deep web. Met online warenhuis [expand title=”Silk Road”]  Silk Road was een webshop waar allerhande verboden middelen werden verkocht. Dit betrof drugs als heroïne, chrystal meth maar ook doping en andere illegale stoffen. [/expand] als bekendste voorbeeld. In de laatste maanden van 2013 ging de waarde van een bitcoin door een achtbaan. In een paar maanden tijd steeg de valuta enorm tot het een piek behaalde van boven de duizend dollar per bitcoin.
Dit hoogtepunt is ook het moment geweest waarop veel mensen voor het eerst met bitcoin te maken kregen. Bedrijven begonnen er op in te [expand title=”spelen”]Thuisbezorgd maakte rond deze tijd bekend betalingen in bitcoin te gaan accepteren.[/expand]. En terwijl veel mensen zich destijds richtten op de toekomstige koers van de munt, is de onderliggende theorie wat écht interessant is. Bitcoin werkt namelijk via een blockchain. En of je het nou leuk vindt of niet, blockchain gaat jouw leven veranderen.

Geld overmaken, hoe het nu gaat

Op dit moment werkt ons monetaire systeem met een tussenpersoon. Dit zijn banken. Denk aan ING, ABN of Rabo. Mensen die geld op de bank willen zetten moeten eerst een rekening openen. Dat doe je bij zo’n bank, de tussenpersoon. Elke bank heeft een grote database met de saldi van haar klanten. Als je bij de ING zit en wil weten wat je saldo is, kun je dat bij ING opvragen.
Als twee mensen geld naar elkaar over willen maken, dan werkt dat als volgt. Persoon A sluit een overeenkomst met Persoon B. Dan geeft Persoon A aan zijn bank door welk bedrag naar Persoon B moet worden gestuurd. De bank van Persoon A geeft een seintje aan de bank van Persoon B en een dag later hebben beide banken hun database aangepast. Het geld is overgemaakt.

Geld overmaken, hoe bitcoin het doet

Bij Bitcoin werkt deze transactie iets anders. In het specifiek, zonder tussenkomst van een derde persoon in de vorm van een bank. Mensen die bitcoin willen houden moeten de Bitcoinsoftware installeren op hun computer. Dit zorgt ervoor dat de computer een node in het Bitcoinnetwerk wordt. Voordat de node bruikbaar is en in het netwerk mee mag doen moet hij eerst synchroon lopen met de rest van het netwerk. Dat is, zijn database moet gelijk zijn aan die van alle andere computers die Bitcoin draaien. Deze database is te zien als een boekhouding met daarin alle transacties die ooit zijn gedaan. Deze boekhouding zit opgeslagen in de zogeheten blockchain.
Als twee mensen nu geld naar elkaar over willen maken werkt dat zo: Persoon A sluit een overeenkomst met Persoon B. Persoon A geeft de transactie door aan het netwerk. Het netwerk zorgt er voor dat deze transactie gevalideerd wordt, dat wil zeggen, de meerderheid van het netwerk moet er van op de hoogte zijn. Zodra een zekere meerderheid van het netwerk bevestigd heeft dat de transactie van Persoon A naar Persoon B is geregistreerd wordt deze gekoppeld met duizenden transacties die op datzelfde moment voltrokken en ook bevestigd zijn. Zo’n verzameling geverifieerde transacties heet een block. Je kunt het block dus zien als een verzameling van heel veel transacties die tegelijk worden uitgevoerd. Dit block wordt dan naar alle nodes in het netwerk gestuurd. Iedereen die bitcoin draait krijgt deze binnen. Het block wordt aan het einde van de reeds bestaande ketting gehangen. Oftewel, iedereen die Bitcoin heeft update hun ketting met het nieuwe block. De boekhouding is geüpdatet en iedereen heeft een kopie van de transacties die sinds het laatste block zijn gedaan. Persoon B heeft nu zijn bitcoins.

Waarom is dit een big deal?

Omdat het de banken in een van hun meest fundamentele functies volledig buitenspel zet. Banken zijn essentieel in het beheer van het financiële systeem. Giraal geld is een gigantische business. En omdat we er toch behoorlijk afhankelijk van zijn, zijn de transactiekosten in sommige situaties gigantisch. Denk bijvoorbeeld aan geld overmaken naar het buitenland. Bij bitcoin speelt dit probleem niet. De spelers in het bitcoin netwerk zijn allemaal gelijk, en de transactiekosten zijn [expand title=”minimaal”] Transactiekosten zijn vrijwillig en ten behoeve van de nodes die hun computer beschikbaar stellen om transacties te verifiëren. Zogeheten miners. Hoe meer transactiekosten aan een transactie worden betaald hoe sneller de transactie verwerkt wordt.[/expand]. Ook het vertrouwen in banken als beheerders van de financiële infrastructuur is niet langer nodig. Je kunt stellen dat we bankonafhankelijk geld hebben uitgevonden. Ja, dat is een big deal. Want we hebben geen vertrouwde tussenpersoon meer nodig.

Waarom hier stoppen?

Dat er om bitcoin een stigma heerst is natuurlijk wel bekend. Overheden zijn zoekende wat ze er mee moeten. Door het anonieme karakter is het een bijzonder populair betaalmiddel in de schimmige hoeken van het internet. En het feit dat de uitvinder van het hele systeem nog steeds in volledige anonimiteit schuilt wekt ook geen vertrouwen. Daarom hoef je bitcoin ook niet te zien als veel meer dan een pionier. Een test case die aantoont wat de kracht van een gedecentraliseerde database is. Een demonstratie van een systeem dat de noodzaak van een vertrouwde tussenpersoon elimineert.

En nu verder: Ethereum

Sinds het ontstaan van bitcoin is de blockchain in de stroomversnelling gegaan met betrekking tot ontwikkeling. Duizenden van de knapste koppen ter wereld storten zich op deze ontwikkeling. Het grootste niet-bitcoin blockchain project is op dit moment Ethereum. Wat het beste te omschrijven is als ‘wat bitcoin is voor financiële transacties is Ethereum voor alles wat geprogrammeerd kan worden’.
Waar bitcoin een platform is voor gedecentraliseerde financiële transacties is Ethereum een platform voor gedecentraliseerde contracten. Deze worden ook wel ‘smart contracts’ genoemd. In een smart contract worden alle regels en afspraken vastgelegd die partij A en partij B overeen kunnen komen. Het contract word opgeslagen in de blockchain, dus iedereen met toegang tot een computer zou je contract in theorie kunnen inzien. Het grote voordeel van een smart contract is dat het autonoom in staat is te reageren op triggers. Dat wil dus zeggen dat het contract zichzelf uit kan voeren.

Gedecentraliseerd vertrouwen

Wat zou je kunnen doen met zo’n smart contract? Een voor de hand liggend voordeel is dat je naast banken nog veel meer tussenpersonen overbodig kunt maken. Denk bijvoorbeeld aan een notaris. Waarom zou je je testament overlaten aan een persoon die je niet of nauwelijks kent, als je deze ook in de blockchain kunt programmeren? Via Ethereum kun je een smart contract schrijven dat, zodra het een seintje krijgt van de gemeente dat je overleden bent, jouw nalatenschap verdeelt. Je kunt alle regels van hoe jij wil dat je nalatenschap wordt afgehandeld inprogrammeren. Van een [expand title=”wachttijd”] Hou dit bedrag vast tot mijn kleinkind 18 jaar is, stort dan bedrag op rekening [/expand], tot donaties aan personen of goede doelen. Het is zelfs mogelijk eigendomsaktes van panden of aandelen van eigenaar te wijzigen via een smart contract. Op dit moment hebben we notarissen voor het afhandelen van dit soort grote transacties. We vertrouwen er namelijk op dat notarissen altijd integer zijn, dat is immers hun werk. Op deze manier zijn zij in veel gevallen niet meer nodig.

Ook fysieke diensten zijn geen probleem

Maar je kunt ook verder gaan dan dit. Stel je bijvoorbeeld voor dat je een standaard contract opstelt voor een taxidienst van een persoon van locatie A naar locatie B. Het contract is een standaard template waar de parameters de identiteit van de passagier, de vervoerder, de vertreklocatie en de bestemming zijn. Verder kunnen er optionele parameters worden meegegeven waarin rit- of kilometerprijs, aanvullende diensten of andere afspraken worden overeengekomen. In dat geval zet je Uber in praktijk buiten spel. Aangezien Uber als tussenpersoon zijn geld verdient aan het vertrouwen van vervoerders en passagiers in het platform. Met deze standaard contracten zet je de tussenpersoon, en daarmee zijn kosten, buitenspel. Het enige wat je op dat moment nog mist is een manier waarop vervoerders en passagiers elkaar vinden. De grote grap is dat een dergelijk platform waarin vraag en aanbod bij elkaar wordt gebracht maar één keer hoeft te worden geprogrammeerd.
Uber is niet de enige tussenpersoon die het risico loopt zijn bestaansrecht te verliezen. Naast een smart contract voor het vervoer van personen kun je natuurlijk ook smart contracts maken voor de verkoop van online goederen waar je met een onbekende tegenpartij zaken doet. Je stort zelf de prijs op een rekening waar het contract zelf bij kan, en maakt het afleveradres kenbaar aan het contract. De andere partij upload een verzendbewijs, eventueel bevestigd door het vervoersbedrijf. Nu krijgt de verkopende partij na het voldoen aan zijn kant van de deal automatisch van het contract zijn geld. Op deze manier zou een website als eBay ook gereduceerd kunnen worden tot een plaats waar vraag en aanbod bij elkaar gebracht worden. Ook deze functie hoeft maar één keer geprogrammeerd te worden.

Nieuwe mogelijkheden

Tot nu toe hebben we enkel nog toepassingen gezien waar wat nu al gebeurt efficiënter wordt gemaakt door eliminatie van de tussenpersoon. In grote platformen is dat logisch, Uber is ongeveer 60 miljard waard en eBay een kleine 30 miljard. Echter kun je ook diensten gaan verlenen waarvoor nu de tussenpersoon te klein is om te bestaan. Je zou bijvoorbeeld zelf je fiets kunnen verhuren als je hem niet nodig hebt. Hiervoor bestaat inmiddels al een platform, dat van Slock.it. Via Slock.it kun je een slot krijgen dat open te maken is door betaling aan een smart contract. Het werkt als volgt: Persoon A heeft een fiets. Elke dag gaat Persoon A op zijn of haar fiets naar het werk in het centrum van studentenstad Groningen. Tussen 10.00 en 16.30 staat die fiets daar maar, ongebruikt. Via Slock.it kan Persoon A een slot krijgen dat open te maken is door betaling aan een smart contract. In dit contract is een borgsom en een uurprijs van de huur van de fiets opgenomen. Stel Persoon B schrikt om 10.43 wakker en realiseert zich dat hij om 11.00 een verplicht college heeft. Persoon B moet snel een fiets hebben want zelfs zonder douchen is het met lopen niet binnen de tijd te doen. Persoon B komt langs de fiets van persoon A en stort de borgsom in het smart contract, hij krijgt vervolgens toegang tot het slot en kan dus bepalen of deze open of dicht staat. Persoon B fietst op de stalen ros van Persoon A naar het college en zet hem na afloop van het college weer keurig op zijn plek terug. Zodra Persoon A weer naar huis gaat die avond moet deze eerst accorderen dat de fiets in goede conditie is teruggebracht. Is dit het geval dan krijgt Persoon B zijn of haar borg terug minus de kosten van twee en half uur huur voor de fiets. Die ingehouden huur wordt op de rekening van persoon A gestort.
Of dit daadwerkelijk van de grond gaat komen is niet te voorspellen. In hoeverre het mogelijk is alle spelregels zo alomvattend te programmeren dat het bruikbaar is in alle uitzonderingssituaties is moeilijk in te schatten. Ook is er een bepaalde ‘mijn’ factor waardoor mensen hun spullen niet elke dag aan Jan en alleman willen uitlenen. Het belangrijkste is echter dat de technologie nu bestaat. Wat met een fiets kan tijdens kantooruren, kan ook met een auto tijdens een drie week durende vakantie. Of met je huis, doei Airbnb!

Toekomst

Waar dit precies naartoe gaat is onmogelijk te zeggen. De ontwikkelingen gaan enorm snel en zo goed als alle blockchain projecten staan nog in de kinderschoenen. Bitcoin zou het geld van de toekomst kunnen zijn, maar loopt tegen [expand title=”technische beperkingen”] Het theoretische maximum aantal transacties per seconde is tien, daar kun je geen wereldeconomie op faciliteren. [/expand] aan en zou maar zo op termijn verdreven kunnen worden door een munt die anders geprogrammeerd is. Ook hét platform voor smart contracts, Ethereum, is niet bij definitie een veilige investering. Doordat de projecten zo jong zijn is de kans op onontdekte fouten in het protocol geen verwaarloosbaar risico. Maar los van de huidige uitvoeringen en hun potentie is er één ding zeker. Door de technologie van blockchain gaan in de komende decennia een aantal dingen heftig op de schop. En ik ben erg benieuwd wat dat gaat zijn.

Tot slot

De econometrist zou de econometrist niet zijn als we niet nog heel even in zouden zoomen op het investeringspotentieel van blockchain. Vergeleken met een paar jaar terug lijkt bitcoin iets stabieler te zijn geworden maar de concurrentie neemt toe. Er zijn steeds meer munten met verschillende toepassingen. En veel van deze munten draaien op het Ethereum platform. Ook is Ethereum het platform waarop techgiganten en megabanken hun tests uitvoeren. Bedrijven als Microsoft, JP Morgan en vergelijkbare instanties werken samen op Ethereum om blockchain verder te ontwikkelen en vorm te geven. Welke kant dat op gaat is dus niet volledig duidelijk, maar mijn persoonlijke verwachting is wel dat Ether meer waard gaat worden. Ether is de munt van het Ethereum protocol en wordt gebruikt om [expand title=”miners”] Mensen met Ethereumsoftware die de rekenkracht van hun computer beschikbaar stellen om alle contracten en transacties uit te voeren.[/expand] te compenseren. Er zijn op dit moment nog geen serieuze toepassingen op het netwerk maar er wordt wel op grote schaal getest om het netwerk heel serieus in gebruik te nemen. Je zou Ether kopen kunnen zien als investeren in olie terwijl de eerste machines van de industriële revolutie nu op de tekentafel liggen. Daar waar je begin maart 2016 nog $6,45 voor een ether betaalde staat de prijs vandaag, een jaar later, op $51,15.

Dit artikel is geschreven door Casper Thalen