Je komt er waarschijnlijk liever niet, maar als je dan toch een keer naar het ziekenhuis moet, ben je er liever ook weer zo snel mogelijk weg. In de praktijk ziet dit er helaas anders uit. Zo zit je bij de eerste hulp vaak lang te wachten tot je geholpen wordt, maar ook met een afspraak wordt er vaak nog wat tijd in de wachtkamer doorgebracht. Dit komt doordat de vraag naar deze hulp vaak lastig te voorspellen is.  Echter is er met Operations Research nog veel te halen in de gezondheidszorg ondanks de onvoorspelbare vraag naar zorg!
Operations Research kan in de gezondheidszorg toegepast worden op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Beslissingen op strategisch niveau hebben te maken met het bepalen en bereiken van de lange-termijndoelen en deze worden veelal genomen door het topmanagement. Hierbij kan je denken aan beslissingen die genomen moeten worden met het oog op de toekomst van organisaties, zoals het bepalen van de locaties van nieuwe ziekenhuizen, het wel of niet investeren in nieuwe apparatuur en het gaan met concurrerende ziekenhuizen. Het strategisch beleid binnen verschillende organisaties heeft vaak dezelfde insteek en kan dus ook met elkaar vergeleken worden. Voor de gezondheidszorg ligt dit net even anders. Doordat de gezondheidszorg een door de overheid bestuurde sector is, is het strategisch beleid een stuk complexer. Zo zijn er vaak meer doelstellingen dan bij een organisatie in de private sector en zijn deze doelstellingen veelal vaag, wat het strategisch beleid een stuk complexer maakt. Zo kan een afdeling in een ziekenhuis die niet winstgevend is, niet zomaar geschrapt worden omdat mensen deze zorg wel nodig hebben.
Zoals eerder genoemd valt locatietoewijzing onder het strategisch beleid. De locatieproblemen kunnen onderverdeeld worden in verschillende categorieën, waarbij de faciliteit op de locatie centraal staat. Zo staat bij de locatiebepaling van een ziekenhuis bijvoorbeeld de afstand van het ziekenhuis tot de patiënt centraal. Het doel is dan ook om de grootste afstand van een patiënt tot een ziekenhuis te minimaliseren. Als een ziekenhuis veel noodgevallen heeft en er dus veel ambulances vanuit het ziekenhuis moeten vertrekken verandert het probleem. In dit geval staat niet de afstand maar de reistijd van het ziekenhuis tot de patiënt centraal. Je kan je voorstellen dat de afstand tussen het ziekenhuis en de patiënt in een drukke en grote stad klein kan zijn, maar dat het alsnog behoorlijk wat tijd kost om bij de patiënt te komen. In deze situatie zal gekeken moeten worden of de reistijd tussen het ziekenhuis en de patiënt geminimaliseerd kan worden. Een ander aspect dat geoptimaliseerd kan worden bij dit probleem is het aantal ambulances dat een ziekenhuis moet hebben. Een ziekenhuis met veel ambulances weet zeker dat er altijd een ambulance beschikbaar is op het moment van een noodgeval. Het hebben van veel ambulances brengt echter wel veel kosten met zich mee. Er kan ook gekozen worden voor minder ambulances, maar de kans dat er geen ambulance beschikbaar is op het moment van een noodgeval wordt daarmee vergroot. Aan de hand van OR-technieken kan een goede schatting gemaakt worden van het optimale aantal ambulances, zodat er genoeg ambulances beschikbaar zijn voor noodgevallen maar dat dit niet onnodig hoge kosten met zich meebrengt. Tot slot zijn er ook nog gespecialiseerde lange-termijn zorgfaciliteiten zoals revalidatiecentra, verpleeghuizen of psychiatrische inrichtingen. Voor deze locatiebepalingen wordt vooral gekeken naar de kosten die de plaatsing met zich meebrengt en eventueel de afstand tot het dichtstbijzijnde ziekenhuis. De afstand tot de patiënt is in dit geval minder belangrijk, omdat het niet om noodsituaties gaat.
Beslissingen op tactisch niveau zijn beslissingen die te maken hebben met de implementatie van het beleid van de onderneming. Hierbij kan gedacht worden aan beslissingen over de keuze van de apparatuur en het aantal te produceren producten. In een ziekenhuis heb je niet te maken met producten, maar kan er wel gekeken worden naar het aantal diensten dat geleverd moet worden. Om dit te kunnen bepalen is het nodig om de vraag naar deze diensten te voorspellen. Daarnaast is de vraag naar zorg de input voor het benodigde aantal artsen en verplegers en daarmee ook de input voor bijvoorbeeld roosteringsproblemen.
Beslissingen op operationeel niveau zijn de ‘dagelijkse beslissingen’. Deze beslissingen worden veelal routinematig genomen en hierbij kan gedacht worden aan de inzet van beschikbare apparatuur en beschikbaar personeel en het maken van roosters voor zowel patiënten als personeel. Bij het roosteren van patiënten moet er rekening gehouden worden met de wensen van de patiënt, zoals korte wachttijden. Aan de andere kant kan het zijn dat patiënten te laat komen of zelfs helemaal niet komen opdagen. Het doel is dus om aan de ene kant aan de wensen en verwachtingen van de patiënt te voldoen en aan de andere kant de beschikbare capaciteit zo goed mogelijk te benutten. Het roosteren van personeel in de gezondheidszorg verschilt niet veel met het roosteren van personeel in andere sectoren, behalve dat er een aantal factoren zijn die het complexer maken. Zo moet er 24 uur per dag genoeg gekwalificeerd personeel zijn voor verschillende soorten patiënten. Daarnaast heeft de gezondheidszorg te maken met strenge eisen waaraan een dienstrooster in de gezondheidszorg moet voldoen.
Er zijn verschillende methoden in de Operations Research die gebruikt kunnen worden om roosteringsproblemen op te lossen. Lineaire Programmering (LP) is een van de meest toegepaste methoden. Bij deze methode wordt een proces of worden kosten geoptimaliseerd. In onderstaand voorbeeld worden bijvoorbeeld de kosten van een verpleegster die tegen haar zin in werkt op een bepaald tijdstip geminimaliseerd. Je zou deze verpleegsters gewoon niet kunnen inroosteren. Echter moet er ook aan een aantal criteria worden voldaan. In dit geval moet elke verpleegster precies één shift draaien en moeten er op elk moment van de week voldoende gekwalificeerde verpleegsters aanwezig zijn.
 

In de gezondheidszorg zijn er verschillende partijen waar rekening mee gehouden moet worden en die keuzes moeten maken. In een ziekenhuis worden deze in vier verschillende groepen onderverdeeld: artsen, verplegend personeel, management en de Raad van Bestuur. Deze groepen functioneren veelal los van elkaar en hebben verschillende belangen. Artsen en het verplegend personeel zullen het welzijn van patiënten belangrijker vinden terwijl het management en de Raad van Bestuur vooral geïnteresseerd zullen zijn in het controleren en besturen van het ziekenhuis. Dit heeft als resultaat dat het optimaliseren van de zorg niet altijd goed verloopt.
Operations Research kan op veel gebieden binnen de gezondheidszorg worden toegepast. Van het plannen van bezoekjes bij de huisarts en het roosteren van personeel en patiënten tot het optimaliseren van het aantal beschikbare ambulances. Als de belangen van de verschillende partijen op één lijn gezet kunnen worden, kunnen er met Operations Research misschien wel levens worden gered!

Dit artikel is geschreven door Lotte Post.