In een maatschappij waarin qua internet en televisie alles mogelijk is, kijken veel mensen series via internet. Aflevering die net uitkomen in Amerika kunnen vanuit Nederland via een laptop bekeken worden. Vaak zitten deze series vol met drama’s en hebben vaak elementen van een soapserie. Na een lange dag studeren of werken houden we er nu eenmaal van om even in een onrealistisch wereld van bedrog, intriges en relaties te duiken.
De soapseries horen tegenwoordig thuis in de televisiewereld. Er gaat geen dag voorbij zonder dat er geen Goede Tijden, Slechte Tijden of As The World Turns op de televisie is geweest. Als je de aflevering van gister hebt gemist, kun je hem altijd nog de volgende dag terug kijken.
Het volgen van de perikelen van het dagelijks leven van de “gewone” mensen kwam voor het eerst voor in vervolgverhalen in een krant van de negentiende eeuw. Deze verhalen werden ook wel feuilleton genoemd. In de jaren dertig is de eerste soap ontstaan in Amerika. In deze tijd was er weinig werk en was de bevolking arm. Zij hadden weinig geld om aan levensmiddelen te komen en om aan hun levensbehoeftes te voldoen. Door deze armoede hadden ook zeepfabrikanten veel moeite om hun zeep te verkopen. Doordat in die tijd de mannen vaak werkten en de vrouwen thuis zaten, was het moeilijk om hun product onder de aandacht te brengen. Daarom werd er via de radio een manier bedacht om de vrouwen te bereiken.
Elke dag kwam er op de radio een serie die werd uitgezonden, met de naam Ma Perkins. Tussen dit verhaal door kwam er reclame voor zeep. De serie was een hit bij de huisvrouwen, waardoor de verkoop van de zeepproducten steeg. Soapseries zijn dus ontstaan om producten te kunnen promoten tijdens deze reclames en niet zozeer om de bevolking te vermaken. Vandaar ook dat de series de benaming soap hebben gekregen.
Naarmate de tijd vorderde raakte de televisie steeds meer in trek bij het volk, waardoor het minder aantrekkelijk werd voor de sponsoren om een radiosoap te maken. Zij konden via televisie immers een veel groter publiek bereiken.
In de jaren veertig nam de televisie de soapseries over, daardoor werd de lengte van de soapseries een halfuur om alle voordelen van het visuele medium te kunnen benutten. Vervolgens werden daardoor de plotlijnen ook trager. De eerste serie die regelmatig op televisie was te zien, is A Woman To Remember. Deze soapserie werd geïntroduceerd in 1947. Sinds eind jaren vijftig groeide de populariteit van de soapseries snel. In 1960 was er elke dag 210 minuten aan soapseries te zien op de Amerikaanse Televisie. Dit werd in de loop der jaren alleen maar meer, zo was er in de jaren negentig duizend minuten aan soapseries per dag op de Amerikaanse Televisie. Echter is in die tijd wel de doelgroep van de soapseries veranderd; de huisvrouw stond niet meer centraal. De soapseries gingen zich meer richten op een jong en nieuw publiek. Voor deze nieuwe doelgroep werden nieuwe plotlijnen bedacht om zo ook de jeugd die uit school kwam aan te trekken. Pas vanaf 1990 zijn er soapseries te zien op de Nederlandse televisie. Hierbij ontstonden ook eerst de soapseries voor volwassenen zoals Goede Tijden, Slechte Tijden, Goudkust en Onderweg Naar Morgen, zijn later ook de soapseries voor jongeren ontstaan zoals Spangas en ZOOP.
Familiedrama
Wanneer je rond prime time de televisie aanzet, is het vrij logisch dat je meerdere soapseries tegenkomt. Dit wordt gedaan om zo hoog mogelijke kijkcijfers te behalen. In soapseries zie je vaak dat er veel gebruik wordt gemaakt van hetzelfde decor en wordt er nauwelijks buiten gefilmd. Dit gebeurd omdat het een efficiënt productieproces moet zijn. Een soapserie wordt dagelijks uitgezonden, dus moeten er weinig voorbereidingen zijn, makkelijke sets en de kosten moeten laag zijn.
De rode draad door de traditionele soap is wel de verschillende families en hun onderlinge relaties. Vaak zijn deze nogal rivaliserend en ontstaan er verschillende spannende verwikkelingen tussen deze families. In Westenwind draaide het alleen maar om twee machtige families en de concurrentie tussen deze families. Echter in de soapseries voor jongeren draait het meer om de belevenissen van de vriendengroepen, zoals in Spangas en Het Huis Anubis.
Vaak bestaat de soapserie uit een vaste groep personen, die nauwelijks wisselt. Dit is om het zo makkelijk mogelijk voor de kijker te maken, zodat het simpel is om na een paar aflevering gemist te hebben er zo weer in te vallen. Binnen deze groep vaste personages kruizen verschillende plotlijnen elkaar, waardoor iedereen weer een relatie met elkaar heeft. Ook kent het verhaal geen begin en einde, daarom is de soap een typisch voorbeeld van een serial: het verhaal kent namelijk geen afgebakend begin en eind en wordt verdeeld over een fors aantal seizoenen. Dit is een van de redenen waarom een soapserie vaak zo traag is en lijkt het alsof er na een paar afleveringen nog niets is gebeurd.
Aan het eind van iedere aflevering is er de cliffhanger: een dramatische wending of te wel een climax waar de hele aflevering naar toe wordt gewerkt. Door deze cliffhanger wil wordt het publiek aangespoord om ook de volgende aflevering te kijken, om te zien hoe het afloopt. Dit is een van de reden waarom er nooit een eind zal komen aan de verwikkelingen in een soapserie, het zal altijd spannend moeten blijven voor de kijker.
Vaak wordt er juist ingespeeld op het verwachtingspatroon van de kijker en zijn de handelingen van de personages en de plotontwikkelingen vrij voorspelbaar.
Ontsnapping aan de werkelijkheid
De reden waarom er naar een soapserie wordt gekeken is voor ontspanning. Vooral omdat de wendingen en plotlijnen meestal dramatisch en overdreven zijn, bijvoorbeeld karakters die weer tot leven komen nadat ze zijn overleden. Vaak zijn er stereotype karakters, deze vergroten de problemen en emotie waardoor er een over-dramatiserend effect ontstaat. Er wordt ook vanuit verschillende personen naar de situatie gekeken, waardoor de kijker zelf “een kant” kan kiezen. Dit vergroot het inlevingsvermogen van de soapserie en daardoor raakt de kijker betrokken bij de serie.
Dat we soms willen ontsnappen uit ons eigen saaie leventje en willen duiken in een veel spannender leven is niet zo gek. We houden er nou eenmaal van om ons bezig te houden met andere mensen en hun leven. Vooral als dit leven zo dramatisch en onrealistisch is, want dit maakt het juist fascinerend. In Nederland is er in de afgelopen twintig jaar een heuse soapcultuur ontstaan, en de soap is dan ook niet meer weg te denken uit de televisiewereld. Echter is het wel de vraag, waarom zijn we zo geïnteresseerd in het leven van deze eendimensionale mensen? Want zeg nou zelf: ons eigen leven is toch veel inhoudelijker?
Dit artikel is geschreven door Noortje Stolk
